EDEP-HAYA-İFFET-NAMUS

EDEP-HAYA-İFFET-NAMUS

EDEP VE HAYA NEDİR?

Edep; akıl ve hikmete muvafık hareket edip, Cenab-ı Hakk’ın emrettiği gibi yaşamaktır. 

Hayâ ise, utanma ve ar duygusu olup, utanç verici durumlardan sakınmak ve nefsin süfli arzularını terk etmektir.

Edep, güzel terbiye, iyi davranış, güzel ahlak, haya, nezaket, zarafet gibi manalara gelir. Mesela terbiyeli çocuk, edepli çocuk demektir. Hadis-i şerifte, (Evladınızı edepli, terbiyeli yetiştirin) buyuruluyor. Dinimiz, baştan başa edeptir. Edep, kulun kendisini Cenab-ı Hakkın iradesine tâbi kılması, güzel ahlaklı olmasıdır. Hadis-i şerifte, (Sizin en iyiniz, ahlakı en güzel olandır) buyuruldu.

Hazret-i Ömer, (Edep, ilimden önce gelir) buyurdu. Çok heybetli olmasına rağmen, edebinden, hayasından Resulullahın huzurunda çok yavaş konuşurdu. Peygamber efendimiz de, bir kimsenin yanında iki diz üzerine oturur, ona saygı olmak için mübarek bacağını dikip oturmazdı. Ebu Said Hudri hazretleri, (Resulullahın hayası, bakire İslam kızlarının hayasından çoktu) buyurdu.

İbni Mübarek hazretleri, (Bütün ilimleri bilenin eğer edebinde noksanlık varsa, onunla görüşmediğime üzülmem, bunu kayıp saymam. Fakat edepli ile görüşemesem üzülürüm) buyurdu 

Her zaman her yerde edepli, hayalı olmaya çalışmalıdır! Hadis-i şerifte, (Hayasızlık insanı küfre düşürür) buyuruldu. Haya, bir binayı tutan direk gibidir. Direksiz binanın durması kolay olmadığı gibi, hayasız kimsenin de imanını muhafaza etmesi zordur. 

Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

Allahü teâlâdan haya edin! Allah’tan haya eden, kötü düşünceden uzak durur, midesine girenleri kontrol eder, ölümü hatırlar./Tirmizi

Haya, baştan başa hayırdır./Müslim

(Her dinin bir ahlakı vardır. İslamiyet’in ahlakı da hayadır./İbni Mace

Hayasız olan hep kötülük eder./İbni Mace

Hayasız olan, emanete hıyanet eder, hain olur, merhamet duygusu kalmaz, dinden uzaklaşır, lanete uğrar, şeytan gibi olur./Deylemi

Haya ile iman, ikiz kardeştir. Biri giderse diğeri de gider./Ebu Nuaym

Mümin, ayıplamaz, lanet etmez, çirkin söz söylemez ve hayasız değildir./Tirmizi

Haya imanın nizamıdır. Bir şeyin nizamı bozulunca, parçaları da bozulur./İ.Maverdi

(Haya imandandır. Hayasızın imanı yok demektir.) [İbni Hibban]

İnsan, salih iki komşusundan utandığı gibi, gece gündüz kendisiyle beraber olan yanındaki iki melekten de utanmalıdır!/Beyheki

Hayasızın dini olmaz ve hayasız kişi Cennete giremez./Deylemi

İman çıplaktır, süsü haya, elbisesi takva, sermayesi fıkıh, meyvesi ameldir./Deylemi

Haya insan olsaydı, salih biri, fuhuş insan olsaydı, kötü biri olurdu./Taberani

Haya ile iman bir aradadır. Biri giderse, öteki de durmaz./Hakim]

Dinimizde hayanın yeri çok mühimdir. Allahü teâlâdan utanmak, imanın kuvvetli olduğuna, hayasızlık da imanın zayıf olduğuna alamettir. Hadis-i şerifte, (Hayanın azlığı küfürdendir) buyuruldu. Hayasız kimse, zamanla küfre kadar gidebilir. Haya, imanın esasındandır. Hayası olan Allah’tan utandığı için günahtan çekinir. İnsanlardan utanmayan Allah’tan da utanmaz. İnsanlardan utanarak günahı gizlemek de hayadandır. İnsanlardan utananın, Allahü teâlâdan da utandığı anlaşılır. Çünkü hadis-i şerifte, (Allah’tan sakınan, insanlardan da sakınır) buyuruluyor. Hayasız olan mürüvvetsiz olur. Hazret-i Ebu Bekir, (Hayasız insan, halk içinde çıplak oturan gibidir) buyurdu. 

Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki: 

İman edenler arasında kötülüğün, hayasızlığın yayılmasını isteyenler ve sevenler için dünyada da ahirette de elim bir azap vardır./Nur 19

EDEP İLE İLGİLİ ANLAMLI SÖZLER

Edebim el vermez edepsizlik yapana susmak en güzel cevaptır edebi elden gidene./Necip Fazıl Kısakürek

Bir insanda yok ise edep, neylesin medrese mektep… Okusa alim olsa ,yine merkep ,yine merkep./Necip Fazıl Kısakürek

Hava kirliliğinden değil, haya kirliliğinden nefes alamıyoruz./Necip Fazıl Kısakürek

Giyimde edep ahlaksız olanın gözlerinden korunmak için bir kalkandır, unutmayın./Halil Cibran

Edep, aklın tercümanıdır.İnsan edebi kadar akıllı, aklı kadar şerefli,şerefi kadar kıymetlidir./Şems-i Tebrizi

Her şey çok olunca ucuzlar; Edep bunun aksinedir, o çoğaldıkça değeri artar./Şems-i Tebrizi

Ey Gönül!.. Sen sen ol, kimsenin gönlünü yıkma. Dikenin ucuna çık da, edep çizgisinden çıkma!../Mevlana

Bozuk olunca maya, ne ar tanır ne de haya./Mevlana

Bizi edepsizler değil edebimiz susturur!/Mevlana

Biz dile söze bakmayız, gönle hale bakarız.. Edep bilenler başkadır, Canı ruhu yanmış aşıklar başka./Mevlana

Edep sahibi yediği tokadın sahibini aramaz, sebebini arar./Mevlana

Güzeli güzel eden edeptir edep güzeli sevmeye sebeptir./Mevlana

Sükût, incelik, edep ve zarafet insanı her gittiği yerde sultan yapar./Mevlana

En güzel edep,güzel ahlaktır./Hz.Ali (r.a)

İnsanla hayvan arasındaki fark edeptir./Mevlana

Utanmak,insanlara Allah tarafından bahşedilmiş bir lütuftur./Osman Ünver

Utanç yoksullarda,pervasızlık zenginler de bulunur./Hesiodod

Korku nedir, utanma nedir bilen bir adam için daima bir kurtuluş yolu vardır./Sophokles

Edep duygusu insanlara daha doğumda eşitsiz bahşedilmiştir./F.Scott Fitzgerald

İnsanın ilim ve edebi,en büyük varlığıdır.Eskimez,çürümez,kaybolmaz./Mevlana

Edep, dinin gerçeklerini bilmedeki ince anlayış, dünyanın geçici ve aldatıcı zevklerine aldanmadan Allah’ ı hatırlatan bilgiler edinmek için yapılan eğitimdir./Hasan Basri

Utanma insanın ruhunda asıldır.İnsanı insan olarak muhafaza eden de budur./Nasr-ı Hüsrev

Dünya gecesinin aydınlatacak şemaların en güzeli ve parlağı:Edeptir./Mevlana

Edebden yoksun olan bir insan, bir toplum için zararlı mikroplardan daha tehlikelidir./Hasan Vehbi Yeter

Utancı giden kimsenin kalbi ölür./Hz.Ömer (r.a)

Her şeyin bir hizmet edicisi vardır.Dinin hizmet edicisi de edeptir./Abdullah Nibbaci

Akıl gibi mal, iyi huy gibi dost, edep gibi miras ve ilim gibi şeref olmaz./Hz. Ali (r.a)

Edep döküntüleri,altın döküntülerinden daha hayırlıdır./Hz.Osman (r.a)

Kanunların yasaklamadığını, ar ve utanma kontrol eder./Seneca

Kendinden utanmayı bilseydi kişioğlu, gizli kalmış değil, fakat herkesin içinde açıkça işlenmiş nice suç işlenmemiş olurdu./La Bruyere

Edep aklın suretidir./Hz.Ali (r.a)

İnsan ne kadar daha fazla şeyden utanırsa,o kadar şeref ve onur sahibi olur./Bernard Shaw

Bir kimse yaptığı yanlışlıktan dolayı utanmadı mı,bir daha utanacak sebep bulamaz./Mencius

Erkeğin tesettürü göz kapaklarıdır./Hz. Ali (r.a)

NAMUS NEDİR?

Namus; kelimesinin ırz, doğruluk, kanun, din, iffet, edeb, hayâ, nizam, emniyet gibi birçok manası vardır. Birkaç örnek verelim:

Bir kimsenin mahrem, gizli sırları olup, işlerinin ve hâllerinin iç yüzüne vâkıf olana, onun namusu denir. Hayırlara ait gizli hâllere vâkıf olana da namus denir. Cebrail aleyhisselam, diğer meleklerce bilinmeyen vahyin sırlarına vâkıf ve mahrem olması cihetiyle ona, namus-i ekber denir.

Din anlamında da kullanılır. İslamiyet’e namus-i ilahi de denir.

Nizam anlamında da kullanılır. Ramazan-ı şerif ayı, İslam dininin namusudur. Âşikâre oruç yiyen, bu aya hürmet etmemiş olur. Bu aya hürmet etmeyen, İslamiyet’in namus perdesini yırtmış olur.

Allahü teâlânın günahları örtmesi o kadar çoktur ki, emrini dinlemeyen, yasaklarından sakınmayan azgınları, gizli günahlarını açığa çıkarıp rezil etmiyor ve namus perdelerini yırtmıyor.

Allah’tan başkasına yemin edilmez. Namus üzerine de, yemin edilmez. Mesela, (Namusum ve şerefim üzerine) dense, dine uygun yemin olmaz. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:

(Emanet yani namus için yemin eden, bizden değildir.) [Ebu Davud]

Namussuz, genelde iffetsiz, edepsiz, hayâsız, fahişe gibi manalarda kullanılıyorsa da, emniyeti, nizamı bozanlara, İslamiyet’e uymayanlara, Allah’ın kanunlarını yani emir ve yasaklarını çiğneyenlere de denir. Bu bakımdan namussuz; kanunsuz, kanunu çiğneyen anlamına da gelir.

NAMUS İLE İLGİLİ ANLAMLI SÖZLER

Söz verirken aceIe etme. Çünkü söz namustur./Hz. AIi

NamusIu kişiIer, ne aydınIıktan, ne karanIıktan korkarIar. /Thomas FuIIer

Edep döküntüIeri, aItın döküntüIerinden daha hayırIıdır./Hz. Osman

Kim, kardeşinin ırz ve namusunu onu gıybet edene karşı savunursa, AIIah da kıyamet günü o kimseyi cehennemde korur./Hz. Muhammed

AIIah, bir kimsenin namus perdesini yırtmak isterse, o kimseye ehIuIIaha karşı kötü söz söyIetir./MevIana

NamusIu kadınIarın çoğu, aranmadığı için eI sürüImemiş defineIer gibidir./La RochefoucauId

BaşkaIarının namusunu çaIan, kendi namusunu kaybeder. /P.Syrus

Bekaret dokunuIunca soIan ve gözyaşIarı iIe ısIatıIsa biIe, canIanmayan bir çiçektir./Hooper

NamusIu görünebiImek için, namusIu oImak gerekir. /C.PerrauIt

Beşeri hüner ve maharetIerin en gücü ve en büyüğü, namusIu oIabiImektir. /R.Necdet KesteIIi

Her iyi düşünce, namusIu insanIarda buIunur./Euripides

KaybediIen para bir şey değiIdir, ama kaybediIen namus çok şeydir./AIfred Krupp

Bir insan korkak mı, namusIu adam oIamaz./D.Szabo

Kimse size başka türIü oImak fırsatını vermezse, namusIu oImak koIay./G.B.Shaw

İnsanı şerefe uIaştıran en kesin yoI namusudur./MeraIite

Bir insan bahtından ziyade; namus ve doğruIuğuna beI bağIamaIıdır./AtinaIı SoIon

Kadının bekçisi namusudur./Ovidius

Hayatta namusumuzIa yaşamanın en gerçek yoIu, oIduğumuz gibi görünmektir./Sokrates

Birkaç tane namusIu adam, birçokIarından daha iyidir. /O.CromweII

Ömrün dörtte üçünü okumakIa geçiren, muhakkak namusIu oIur./Denis Diderot

Namussuz bir yoIdan, namusIu bir yere erişiIemez./KemaI Tahir

Büyük işIerin içinde namus aramak yanIıştır. Namusun içinde büyük işIer aramak kadar./Özdemir Asaf

Namusun düşmanı, namussuzdur. İ.Hakkı Bıçakçızade

İnsanIar ne kadar namusIu oIurIarsa, başkaIarının namusIarından da o kadar zor şüpheIenirIer./Cicero

Namus ve ahIak, hiç umuImadık zamanda ödüIünü verir./ CharIes PerrauIt

İffet bir siperi mukavemettir ki, ona ne hıyanet kıIıcı tesir eder, ne zuIüm hançeri./A.Hamid Tarhan

Namus, güzeIIiğin sadakasıdır./Hz. AIi

Ey gençIer, namusunuzu koruyun, zina etmeyin! İyi biIin ki, namusunu koruyana Cennet vardır./Hakim

NamusIu kişiIer, ne aydınIıktan ne de karanIıktan korkarIar. /Thomas FuIIer

Ayrı ayrı birer ahIaksız yaratık oIan insanIar, topIu oIdukIarı zaman namusIu kişiIer oIurIar./Montesquieu

NamusIu görünebiImek için, namusIu oImak gerekir./NicoIas BoiIeau

Namussuz kişiIerin ortasında tam anIamıyIa namusIu oImak isteyen bir adam, er geç mahvoImaktan kurtuIamaz./MachiaveIIi

NamusIu bir Tanrı, insanIarın en soyIu eseridir. İngersoII

BaşkaIarının kadınIarına karşı, namusIu ve iffetIi oIun ki sizin kadınIarınız da namusIu ve iffetIi oIsunIar./Hz. Muhammed

Başkasının namusunu çaIan, kendi namusunu kaybeder. /PubIiIius Cyrus

Namus görünmez bir cevherdir, çok kere ona sahip oImayanIar sahipmiş gibi görünürIer./WiIIiam Shakespeare

Eğer daima genç kaImak isterseniz namusIu ve iffetIi yaşayın./WiIIiam Shakespeare

Irz ve namustan mahrum oIanIar, miIIet ve vatan hissi taşımazIar; böyIeIerinden sakınıImaIıdır./MevIana

Namus, seciyenin insanIara verdiği manevi bir nişandır. /Mektupçu Agâh

Ayrı ayrı birer ahIaksız yaratık oIan insanIar, topIu oIdukIarı zaman namusIu kişiIer oIurIar./Montesquieu

NamusIu davranmak, en iyi siyasettir./Cervantes

NamusIuIar da en azından namussuzIar kadar cesur oImadıkça, bir memIeket için kurtuIuş yoktur./İsmet İnönü

NamusIu insanIar, yasaIarIa sınırIanmadıkIarı zamanIarda biIe namusIu oImak zorundadırIar./Dostoyevski

Bir kadın, beş vakit namazını kıIar, namusunu korur, kocası iIe iyi geçinirse, diIediği kapıdan Cennete girer./İbni Hibban

Kendisinin ve başkasının ırz ve namusuna hürmet göstermeyenIere hiçbir hususta emniyet ediImez./Sokrates

Bir İtaIyan şairi, kadınIarın namuskârIığı için, ‘’bu namusIu görünmek sanatından başka bir şey değiIdir’’ demişti. Bütün er demIerimiz için aynı şeyi söyIeyebiIiriz./La RochefoucauId

İnsanIarı yükseIten iki büyük niteIik vardır. Erkeğin mert, kadının da namusIu oIması./NapoIeon Banaparte

Not: Buyazı edep ile ilgili sözler, edep ile ilgili yazılar, edep ve terbiye ile ilgili sözler, namus ile ilgili sözler, namus ile ilgili ağır sözler, edep ve haya nedir, namus nedir, iffet nedir ile ilgilidir.