ŞİFALI BİTKİLER/ACI BAKLA

ŞİFALI BİTKİLER/ACI BAKLA

Acı Bakla-Lupinus Anatolicus

Acı Bakla Hakkında Bilgi Yahudi baklası diye bilinir. 10-100 cm yüksekliğinde, sık tüylü, bir senelik bitkidir. Tirmis Akdeniz ülkelerine özgü ıslak bir çerezdir. Türkiye'de ise bazı yöreler dışında pek tanınmamaktadır. Antalya yöresinin yerel lezzetlerindendir, Tirmisçi denilen seyyar satıcılar tarafından hazırlanıp sokaklarda satılmakta, evlerde de yapılmaktadır.  Konya ve Isparta'da ise termiye adıyla bilinmektedir. Görünümü mısır tanesine benzeyen tirmis aslında bir tür yabani acı bakladır. Baklagiller sınıfından, Latince ismi Lupinus Albus L. (ya da Lupinus termis) olan bir bitkinin tokumlarından elde edilir. Anavatanı Akdeniz havzasıdır, Eski Mısır ve Antik Roma’da yiyecek olarak tüketilmiştir.  Tirmis ülkemizde termiye, acı bakla, delice bakla, gavur baklası, kurt baklası, mısır baklası, yahudi baklası gibi değişik isimlerle anılmaktadır. Tirmis Akdeniz ülkelerinin ortak lezzetlerinden birisidir. Mısır’da turmus ya da termis, İspanya’da altramuces, Portekiz’de tremeços denilmekte ve publarda biranın yanında ikram edilmektedir. İtalya, Yunanistan, Suriye, Lübnan, Ürdün ve İsrail'de de tüketilmektedir. Bu ülkelerin çoğunun sokaklarında camekanlı seyyar tezgahlarda tirmis satılmaktadır. İtalya'da geleneksel Christmas atıştırmalığı olarak zeytinle aynı tabakta sunulmaktadır. Günümüzün yağlı ve sağlıksız atıştırmalıklarıyla rekabet edebilecek özelliktedir ve çoğu Avrupa ülkesinde rağbet görür, sevilerek tüketilir. Türkiye'de ise ne yazık ki pek tanınmamış, yerel bir çerez olmanın ötesine geçememiştir. Oysa kendine has bir tadı olan, neredeyse ayçiçeği gibi bağımlılık yaratan, çocukların çok severek yedikleri bir atıştırmalıktır.  Tirmis ve tirmisçilik Antalya için sadece bir çerez değil ayrıca önemli bir kültürel unsurdur. Günümüzde tüketim alışkanlıklarının değişmesi, çerez çeşitlerinin artması gibi faktörlerle en iyi bilindiği Antalya'da bile tirmis tüketimi ve bilinilirliği azalmıştır. Tirmisin kaybolan lezzetlerimizden biri olmaması için tirmisi tanıtmaya, evde tirmis yapmaya ve bu özel çerezi yakınlarınızla paylaşmaya ne dersiniz? Tirmis Nasıl Yapılır? Tirmis  aynı adlı bitkinin olgunlaşmış tohumlarından yapılır.  Tirmisin çeşitli işlemlerden geçirilerek içinde bulunan ve ona acılık veren bazı alkaloitlerin uzaklaştırılarak yemeye hazır hale getirilmesine tatlandırma denilir.  Bu zeytinin tatlandırılmasına benzer bir işlemdir.  Bunun için tirmisler yıkanır ve bir gece suda bekletilir. Ertesi gün süzülüp iyice yıkanır ve bol suda tencerenin kapağı açık olarak haşlanır. Kaynatılan tirmisin rengi sarılaşır, dokunarak kontrol edilir hafif yumuşayınca ocağın altı kapatılır.Tirmis soğuduktan sonra suyu süzülür ve su dolu bir kaba alınır. En az bir hafta boyunca günde 3-4 defa suyu değiştirilir.Kokusu ve acılığı tamamen geçene kadar suyunu değiştirmeye devam edilir. Acısı gidince tuzlanarak yenir veya 1 gün biraz kaya tuzu eritilmiş suda bekletilir.Tuzlandıktan ya da tuzlu su içerisinde bekletildikten sonra tirmis tüketime hazır hale gelir.Tatlandırılan tirmis buzdolabında suyun içinde saklanırsa 1 hafta  kadar dayanır. Tirmis Nasıl Yenir? Tirmisin kolayca sıyrılabilen kalın şeffaf bir kabuğuvardır. Bu kabuğu baş parmak ile işaret parmağı arasında sıkarak veya ağızda kolayca çıkararak içindeki sarı, etli kısım yenir.

Acı Bakla'nın Faydaları TİRMİS/TERMİYE /ACI BAKLA ısıtıcı ve kurutucu olup hazmı zordur. Su içine normal şekilde bırakılıp biraz bekletildikten veya kaynatılıp acılığı giderildikten sonra yenilir. Zengin bir protein kaynağı olan TİRMİS/TERMİYE /ACI BAKLA bağırsakları çalıştırır, düzenli kullanıldığında hemoroide iyi gelir ve kan şekerini düşürür. Bazi türlerinin kavrulmuş tohumlari “sebze kahvesi” ismiyle kahve yerine kullanilmaktadir. Kuvvet verici, besleyicidir, etkili bir iştah açıcıdır, tok tutar, sindirimi temin eder, anne sütünü çoğaltır ve sütün besin değerini artırır, çeşitli sebeplerden meydana gelen zayıflamayı önler.  Çocuklarda kanlanma, güçlenme ve gelişmeyi temin eder. İdrar söktürür ve idrar yollarını temizler. böbrek iltihabını giderir, böbrek kum ve taşlarının dökülmesinde yardımcı olur. Baş ağrılarını dindirir, romatizma, lumbago ve siyatik ağrılarım keser. Albümini düşürür, vücutta biriken tuzu atar, basura iyi gelir, sabah ve akşam yenirse gözü kuvvetlendirir nefes darlığında faydalıdır. Meniyi artırır, kilo aldırır, güç kazandırır, pankreası güçlendirir, şeker hastalığında faydalıdır. Şeker hastalığına karşı kavrulmuş termiye toz haline getirilir, sabahları aç karnına 1 çay kaşığı içilir. Şeker hastalarının zayıflamasını önler,  şeker hastalığında faydalıdır. Kavrulmuş termiye bal veya sirke ile kaynatılıp içilirse karaciğer ve dalağın gözenek tıkanıklarını giderir, dalak ve karaciğer sertliğine karşı faydalı olur.  Kavrulmuş termiye toz haline getirilir, bal ile beraber yenilirse bağırsak kurtlarını öldürür.  Sirke ile de içildiğinde aynı faydayı temin eder. 4 gr kavrulmuş termiye tozu bal ve sıcak su ile şerbet yapılıp içilirse balgamı söktürür.  Kavrulmuş termiye tozu, sirke, sedef otu ve bal karışımı içilirse mide bulantısını geçirir.

Not: Bu yazı hazırlanırken 1938 Eylülünde Yugoslavya'da toplanacak olan Beynelmilel Tıp Tarihi Kongresine, İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü tarafından götürülmek üzere ilk defa Bergama Müzesi Müdürü ve Ansiklopedisi Âlimi OSMAN BAYATLI tarafından küçük bir kitap halinde hazırlanan ve 1938 de basılan ve daha sonra 1955 yılında genişletilmiş olarak basımı yapılan — Sifalı Otlar ve Lokman Hekim — eserinden faydalanılmış olup yazı; şifalı bitkiler, acı bakla, acı bakla nasıl yenir, Lupinus anatolicus faydaları, acı bakla faydaları, acı bakla diyabet, idrar sökücü, kan temizleyici, böbrek iltihabı giderici, böbrekte taş ve kum düşürülmesi, baş ağrısı şifa ile ilgilidir.