ŞİFALI BİTKİLER/ACI BAKLA
Acı Bakla-Lupinus Anatolicus
Acı Bakla
Hakkında Bilgi
Yahudi baklası diye bilinir. 10-100
cm yüksekliğinde, sık tüylü, bir senelik bitkidir.
Tirmis Akdeniz
ülkelerine özgü ıslak bir çerezdir. Türkiye'de ise
bazı yöreler dışında pek tanınmamaktadır. Antalya yöresinin
yerel lezzetlerindendir, Tirmisçi de
Konya
ve Isparta'da ise termiye adıyla
bilinmektedir.
Görünümü
mısır tanesine benzeyen tirmis aslında bir tür yabani acı bakladır. Baklagiller
sınıfından, Latince ismi Lupinus Albus L. (ya da Lupinus termis) olan bir
bitkinin tokumlarından elde edilir. Anavatanı Akdeniz havzasıdır, Eski Mısır
ve Antik Roma’da yiyecek olarak tüketilmiştir.
Tirmis
ülkemizde termiye, acı bakla, delice bakla, gavur baklası, kurt
baklası, mısır baklası, yahudi baklası gibi değişik isimlerle
anılmaktadır.
Tirmis
Akdeniz ülkelerinin ortak lezzetlerinden birisidir. Mısır’da
turmus ya da termis, İspanya’da altramuces, Portekiz’de
tremeços denilmekte ve publarda biranın yanında ikram edilmektedir. İtalya,
Yunanistan, Suriye, Lübnan, Ürdün ve İsrail'de de tüketilmektedir. Bu
ülkelerin çoğunun sokaklarında camekanlı seyyar tezgahlarda tirmis
satılmaktadır. İtalya'da geleneksel Christmas atıştırmalığı olarak zeytinle
aynı tabakta sunulmaktadır.
Günümüzün
yağlı ve sağlıksız atıştırmalıklarıyla rekabet edebilecek özelliktedir ve
çoğu Avrupa ülkesinde rağbet görür, sevilerek tüketilir. Türkiye'de ise
ne yazık ki pek tanınmamış, yerel bir çerez olmanın ötesine geçememiştir.
Oysa kendine has bir tadı olan, neredeyse ayçiçeği gibi bağımlılık yaratan,
çocukların çok severek yedikleri bir atıştırmalıktır.
Tirmis
ve tirmisçilik Antalya için sadece bir çerez değil ayrıca önemli bir kültürel
unsurdur. Günümüzde tüketim alışkanlıklarının değişmesi, çerez
çeşitlerinin artması gibi faktörlerle en iyi bilindiği Antalya'da bile tirmis
tüketimi ve bilinilirliği azalmıştır. Tirmisin kaybolan
lezzetlerimizden biri olmaması için tirmisi tanıtmaya, evde tirmis
yapmaya ve bu özel çerezi yakınlarınızla paylaşmaya ne dersiniz?
Tirmis
Nasıl Yapılır?
Tirmis
aynı adlı bitkinin olgunlaşmış tohumlarından yapılır.
Tirmisin
çeşitli işlemlerden geçirilerek içinde bulunan ve ona acılık veren bazı
alkaloitlerin uzaklaştırılarak yemeye hazır hale getirilmesine tatlandırma deni
Bu
zeytinin tatlandırılmasına benzer bir işlemdir.
Bunun
için tirmisler yıkanır ve bir gece suda bekletilir. Ertesi gün süzülüp
iyice yıkanır ve bol suda tencerenin kapağı açık olarak haşlanır.
Kaynatılan
tirmisin rengi sarılaşır, dokunarak kontrol edilir hafif yumuşayınca ocağın
altı kapatılır.Tirmis soğuduktan sonra suyu süzülür ve su dolu bir kaba
alınır.
En az bir
hafta boyunca günde 3-4 defa suyu değiştirilir.Kokusu ve acılığı tamamen
geçene kadar suyunu değiştirmeye devam edilir.
Acısı
gidince tuzlanarak yenir veya 1 gün biraz kaya tuzu eritilmiş suda
bekletilir.Tuzlandıktan ya da tuzlu su içerisinde bekletildikten sonra
tirmis tüketime hazır hale gelir.Tatlandırılan tirmis buzdolabında suyun
içinde saklanırsa 1 hafta kadar dayanır.
Tirmis
Nasıl Yenir?
Tirmisin
kolayca sıyrılabilen kalın şeffaf bir kabuğuvardır. Bu kabuğu baş
parmak ile işaret parmağı arasında sıkarak veya ağızda kolayca çıkararak
içindeki sarı, etli kısım yenir.
|
Acı Bakla'nın
Faydaları
TİRMİS/TERMİYE /ACI BAKLA ısıtıcı ve kurutucu olup hazmı
zordur. Su içine normal şekilde bırakılıp biraz bekletildikten veya
kaynatılıp acılığı giderildikten sonra yenilir.
Zengin bir protein kaynağı olan TİRMİS/TERMİYE /ACI
BAKLA bağırsakları çalıştırır, düzenli kullanıldığında hemoroide iyi gelir ve
kan şekerini düşürür.
Bazi türlerinin kavrulmuş tohumlari “sebze kahvesi” ismiyle kahve yerine kullanilmaktadir. Kuvvet verici, besleyicidir, etkili bir iştah açıcıdır, tok tutar, sindirimi temin eder, anne sütünü çoğaltır ve sütün besin değerini artırır, çeşitli sebeplerden meydana gelen zayıflamayı önler. Çocuklarda kanlanma, güçlenme ve gelişmeyi temin eder.
İdrar söktürür ve idrar yollarını temizler. böbrek
iltihabını giderir, böbrek kum ve taşlarının dökülmesinde yardımcı olur.
Baş ağrılarını dindirir, romatizma, lumbago ve siyatik ağrılarım keser. Albümini düşürür, vücutta biriken tuzu atar, basura iyi gelir, sabah ve akşam yenirse gözü kuvvetlendirir nefes darlığında faydalıdır. Meniyi artırır, kilo aldırır, güç kazandırır, pankreası güçlendirir, şeker hastalığında faydalıdır.
Şeker hastalığına karşı kavrulmuş termiye toz haline
getirilir, sabahları aç karnına 1 çay kaşığı içilir. Şeker hastalarının zayıflamasını önler, şeker
hastalığında faydalıdır.
Kavrulmuş termiye bal veya sirke ile kaynatılıp içilirse karaciğer ve dalağın gözenek tıkanıklarını giderir, dalak ve karaciğer sertliğine karşı faydalı olur. Kavrulmuş termiye toz haline getirilir, bal ile beraber yenilirse bağırsak kurtlarını öldürür.
Sirke ile de içildiğinde aynı faydayı temin eder. 4
gr kavrulmuş termiye tozu bal ve sıcak su ile şerbet yapılıp içilirse balgamı
söktürür.
Kavrulmuş termiye tozu, sirke, sedef otu ve bal karışımı içilirse mide bulantısını geçirir. |
Not: Bu yazı hazırlanırken 1938 Eylülünde Yugoslavya'da toplanacak olan Beynelmilel Tıp Tarihi Kongresine, İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü tarafından götürülmek üzere ilk defa Bergama Müzesi Müdürü ve Ansiklopedisi Âlimi OSMAN BAYATLI tarafından küçük bir kitap halinde hazırlanan ve 1938 de basılan ve daha sonra 1955 yılında genişletilmiş olarak basımı yapılan — Sifalı Otlar ve Lokman Hekim — eserinden faydalanılmış olup yazı; şifalı bitkiler, acı bakla, acı bakla nasıl yenir, Lupinus anatolicus faydaları, acı bakla faydaları, acı bakla diyabet, idrar sökücü, kan temizleyici, böbrek iltihabı giderici, böbrekte taş ve kum düşürülmesi, baş ağrısı şifa ile ilgilidir.